AI-training nu verplicht: voldoet jouw organisatie al aan de AI Act?
Kunstmatige intelligentie is niet meer weg te denken uit ons werk. Denk aan slimme chatbots, automatische analyses of tools die teksten en beelden genereren. Handig, maar ook risicovol.
Om het gebruik van AI veiliger en eerlijker te maken, heeft de Europese Unie de AI-verordening (AI Act) ingevoerd, de eerste wet wereldwijd die regels stelt aan het gebruik van kunstmatige intelligentie.
De verordening is al in werking getreden, en sinds 2 februari 2025 moeten organisaties die AI ontwikkelen of gebruiken, kunnen aantonen dat hun medewerkers voldoende kennis en bewustzijn hebben van AI.
Dat heet AI-geletterdheid: het vermogen om AI te begrijpen, beoordelen en verantwoord te gebruiken.
De Autoriteit Persoonsgegevens (AP) speelt in Nederland een centrale rol in deze ontwikkeling.
De AP benadrukt dat AI-geletterdheid essentieel is voor veilig, mensgericht en transparant gebruik van AI. Ze publiceerde het actieplan Aan de slag met AI-geletterdheid, waarin organisaties stap voor stap leren hoe ze dit kunnen aanpakken.
Wat is AI-geletterdheid precies?
AI-geletterdheid betekent meer dan weten wat ChatGPT is. Het gaat over inzicht, begrip en verantwoordelijkheid.
Medewerkers moeten kunnen uitleggen:
- Hoe AI-systemen werken en beslissingen nemen
- Wanneer menselijke controle nodig is
- Welke risico’s er zijn, bijvoorbeeld voor privacy of discriminatie
- Hoe ze AI op een veilige en ethische manier inzetten
Aanvullend schrijft de AI Act voor dat de mate van AI-geletterdheid moet passen bij de functie, ervaring en het risiconiveau van de AI-toepassing.
De AI Act (artikel 4) verplicht organisaties om te zorgen dat iedereen die met AI werkt, van ontwikkelaar tot eindgebruiker, een passend kennisniveau heeft.
Dat geldt ook voor externe partners of ingehuurde specialisten die AI-systemen gebruiken namens jouw organisatie.
Belangrijk: dit betekent dat niet alleen tech- of IT-rollen worden geraakt. Ook medewerkers in HR, marketing, administratie, klantenservice, communicatie én management vallen hieronder zodra zij AI inzetten in hun werkzaamheden.
Voor wie geldt de verplichting?
De verplichting geldt voor drie groepen:
- Aanbieders (providers) van AI-systemen, bijvoorbeeld softwareontwikkelaars of leveranciers die AI-oplossingen op de markt brengen. Dit geldt óók als een organisatie substantiële aanpassingen doet aan bestaande AI.
- Gebruikers (deployers), organisaties die AI inzetten in hun processen, zoals HR, klantenservice, marketing of data-analyse.
- Medewerkers en externe partijen die AI gebruiken of beheren namens de organisatie, zoals consultants of freelancers.
Daarnaast kent de wet specifieke verplichtingen voor distributeurs en importeurs (zoals CE-markering, documentatie en bewaarplicht). Deze worden vaak over het hoofd gezien, maar kunnen organisaties onverwacht raken wanneer ze AI inkopen of doorverkopen.
Kort gezegd: werk je met AI, dan is training wettelijk verplicht.
Risicocategorieën van AI (belangrijk!)
Niet elk AI-systeem is even risicovol. De AI Act onderscheidt vier niveaus:
- Prohibited AI – absoluut verboden (bijv. social scoring, manipulatie van gedrag).
- High-risk AI – strenge eisen. Denk aan:
- sollicitatie-screenings
- kredietwaardigheidsbeoordelingen
- toegang tot onderwijs
- kritieke infrastructuur
- Limited-risk / transparantie-risico – content moet herkenbaar AI-gegenereerd zijn.
- Low-risk AI – minimale verplichtingen, maar AI-geletterdheid blijft verplicht.
High-risk AI brengt extra verplichtingen zoals:
- logging van beslissingen
- kwaliteitsmanagement
- technische documentatie
- post-market monitoring
Wat moet er in een AI-training zitten?
De wet schrijft geen vaste training voor, maar geeft duidelijke richtlijnen.
Volgens de Autoriteit Persoonsgegevens en de Europese Commissie moet een AI-training minimaal deze onderdelen bevatten:
- Basiskennis over wat AI is en hoe het werkt
- Inzicht in de gebruikte data en mogelijke risico’s
- Bewustwording van ethische vraagstukken, zoals discriminatie of privacy
- Vaardigheden om AI-resultaten kritisch te beoordelen
- Kennis van de belangrijkste verplichtingen uit de AI-verordening, zoals transparantie en toezicht
Organisaties met hoog-risico AI-systemen (zoals HR- of krediettoepassingen) moeten bovendien diepgaandere opleidingen verzorgen dan bedrijven die alleen eenvoudige chatbots gebruiken.
Waarom is AI-training verplicht?
De Europese wetgever ziet drie belangrijke redenen.
Menselijke regie en vertrouwen
Zonder kennis kunnen medewerkers te veel vertrouwen op AI-systemen. Dat kan leiden tot verkeerde beslissingen of ongelijke behandeling.
Risicobeheersing
AI kan invloed hebben op sollicitaties, klantbeoordelingen en financiële beslissingen. Door goed opgeleide medewerkers worden fouten, reputatieschade en boetes voorkomen.
Wettelijke naleving
Sinds 2 augustus 2025 kunnen toezichthouders sancties opleggen bij overtredingen van de AI-verordening.
Wat gebeurt er als je geen AI-training aanbiedt?
De AI Act is niet vrijblijvend.
Voor organisaties die deze verplichting negeren geldt:
- verhoogde aansprakelijkheid bij schade
- risico op audits en handhaving
- verlies van vertrouwen bij klanten en personeel
De boetes kunnen oplopen tot:
- Verboden AI: €35 miljoen of 7% van de wereldwijde omzet
- High-risk overtredingen: €15 miljoen of 3%
- Transparantieovertredingen: €15 miljoen
- Onjuiste documentatie: €7,5 miljoen
Voor organisaties én bestuurders zijn dit serieuze risico’s.
Hoe pak je AI-geletterdheid aan?
De Autoriteit Persoonsgegevens beschrijft in haar actieplan Aan de slag met AI-geletterdheid vier praktische stappen:
- Identificeren: breng alle AI-toepassingen in kaart en bepaal de risico’s.
- Doelen bepalen: bepaal per functie het gewenste kennisniveau.
- Uitvoeren: ontwikkel een opleidingsprogramma en creëer bewustwording via trainingen en workshops.
- Evalueren: toets regelmatig of de kennis nog actueel is, want AI verandert razendsnel.
Door deze stappen te volgen, bouw je een organisatie waarin medewerkers AI bewust en verantwoord gebruiken.
Hoe DesktopToWork jouw organisatie helpt
Bij DesktopToWork geloven we dat technologie pas echt werkt als mensen begrijpen wat ze doen.
Daarom hebben wij een praktische AI-training ontwikkeld die precies aansluit op de eisen van de AI-verordening (AI Act) en op wat medewerkers in de praktijk nodig hebben.
In onze training behandelen we onder meer:
- Hoe AI werkt, van basisprincipes tot herkenbare voorbeelden uit het dagelijks werk
- Hoe je verantwoord met AI omgaat, inclusief privacy, ethiek en menselijke controle
- De gevaren én kansen van AI, zodat medewerkers weten waar ze alert op moeten zijn
- De razendsnelle ontwikkelingen in het AI-landschap en hoe je als professional bijblijft
- Praktische vaardigheden zoals prompten, om effectief met AI-tools te communiceren
Zo helpt DesktopToWork jouw organisatie niet alleen te voldoen aan de wet, maar ook om voorop te lopen in digitale vaardigheden en het volledige potentieel van AI veilig te benutten.
Samenvatting: wat moet je nu doen?
- Breng in kaart welke AI-tools je gebruikt (incl. risicocategorie).
- Controleer welke medewerkers ermee werken, ook externen.
- Start tijdig met AI-training.
- Leg vast hoe je aan de verplichting voldoet, bijvoorbeeld via opleidingsdossiers.
- Evalueer jaarlijks en actualiseer de trainingen.
- Let op rolverschuivingen in de waardeketen (provider, deployer, distributeur, importeur).
Wie nu investeert in AI-kennis, bouwt aan vertrouwen, veiligheid en toekomstbestendigheid.
Bronnen:
Business.gov.nl – Rules for working with safe AI
https://ondernemersplein.overheid.nl/ai-act/
Autoriteit Persoonsgegevens – Aan de slag met AI-geletterdheid
https://www.autoriteitpersoonsgegevens.nl/onderwerpen/kunstmatige-intelligentie/aan-de-slag-met-ai-geletterdheid
Rijksdienst voor Ondernemend Nederland (RVO) – Regels voor het werken met veilige AI
https://ondernemersplein.overheid.nl/ai-act/
Digitale Overheid – AI-verordening (AI)
https://www.digitaleoverheid.nl/overzicht-van-alle-onderwerpen/nieuwe-technologieen-data-en-ethiek/artificiele-intelligentie-ai/ai-verordening/
ICTRecht – AI Act
https://www.ictrecht.nl/ai-act
EU AI Act – Artikel 4: AI-geletterdheid
https://ai-eu-act.eu/nl/artikel-4-ai-geletterdheid/
EU AI Act – Artikel 5: Prohibited AI Practices
https://artificialintelligenceact.eu/article/5/
EU AI Act – Chapter III: High-risk AI Systems
https://artificialintelligenceact.eu/chapter/3/
EU AI Act – Chapter V: General-Purpose AI Models
https://artificialintelligenceact.eu/chapter/5/
EU AI Act – Article 23: Obligations of Importers
https://artificialintelligenceact.eu/article/23/
EU AI Act – Article 24: Obligations of Distributors
https://artificialintelligenceact.eu/article/24/
Altijd, overal en op ieder apparaat veilig met elkaar werken.